Het ontstaan van geld en banken

Op een gegeven moment in de geschiedenis gingen mensen meer produceren dan ze voor hun eigen behoeften nodig hadden en ontstond er arbeidsdeling en ruil. Voor ruil buiten de eigen leefgemeenschap was er behoefte aan indirecte ruil, ruil met een ruilmiddel. De ruilmiddelen zijn de voorlopers van ons geld. De rode draad in de historische ontwikkeling van het geld is het streven naar een vermindering van de transactiekosten.

Munten van edelmetaal bleken een goed ruilmiddel. In de late middeleeuwen ontstond een nieuwe geldsoort, het bankbiljet. Kooplieden gaven hun (gouden) munten bij goudsmeden in bewaring. De koopman kreeg daarvoor een ontvangstbewijs met daarop de waarde van het edelmetaal dat hij in bewaring had gegeven. Het ontvangstbewijs was een bewijs dat je een vordering had op de goudsmid. Met het ontvangstbewijs kon de koopman weer elders goederen kopen. Op die manier bleven de ontvangstbewijzen in omloop. Omdat die gouden munten nooit volledig opgevraagd werden kon de goudsmid een groter bedrag aan ontvangstbewijzen uitgeven dan hij goud beheerde. Zo ontwikkelde de goudsmid zich tot bankier. De ontvangstbewijzen heten sindsdien bankbiljetten.

Tot op zekere hoogte herhaalde de ontwikkeling van het bankbiljet zich bij het giraal geld. Houders van chartaal geld konden met hun geld een betaalrekening openen bij een bank. Zo kreeg de klant een tegoed bij die bank, waarmee hij andere rekeninghouders kon betalen door middel van overschrijvingen. In de praktijk bleek het niet nodig de girale tegoeden volledig te dekken door chartaal geld omdat slechts een klein deel van de tegoeden wordt opgevraagd. Om te voorkomen dat banken overmatig kredieten verlenen houdt de centrale bank toezicht op de banken en ons geldstelsel.